نظریه دلبستگی چیست؟ دلبستگی چه ویژگی‌هایی دارد؟
نظریه دلبستگی در دهه ۱۹۵۰ و توسط یک روانکاو با نام جان لوبلی (John Bowlby) ابداع شد و سپس توسط ماری آینزورث وسعت پیدا کرد. این نظریه چگونه ارتباط و پیوند شما با اطرافیانتان را توضیح می‌دهد و چگونگی هدایت و مدیریت روابط شخصی در طول زندگی را نیز تعیین می‌کند. منظور از دلبستگی، نوعی رابطه عاطفی خاص است که شامل تبادل راحتی، مراقبت و لذت می‌شود. ریشه‌های این نظریه در ایده‌های فروید در مورد عشق گره خورده است. ولی عموماً به عنوان نظریه‌ای مستقل با آن برخورد می‌شود.
بر اساس نظریه دلبستگی، هدف اولیه یک نوزاد، حفظ نزدیکی به فرد مراقب خود است و چنین رابطه‌ای در تمام طول تکامل انسان برای بقا مورد نیاز بوده است. بولبی بر این باور بود که در تمام طول تکامل، نوزادان به دقت والدین را زیر نظر دارند تا چه راهکارها و استراتژی‌هایی اجازه نزدیکی بیشتری را به آن‌ها می‌دهد.
بر اساس نظریه دلبستگی، ۴ نوع سبک دلبستگی وجود دارد:
سبک دلبستگی ایمن
سبک دلبستگی ناایمن اضطرابی
سبک دلبستگی ناایمن اجتنابی
سبک دلبستگی ناایمن آشفته و سازمان نیافته
به جز مورد اول، ۳ گزینه اول در دسته سبک‌های دلبستگی ناامن جای می‌گیرند. در مثال مربوط به کودکان، اگر کودک بتواند همیشه روی والدین خود برای تأمین نیازها حساب کند، احتمالاً سبک دلبستگی ایمن را شکل می‌دهند. برای شناخت بیشتر این سبک‌ها و به‌خصوص آشنایی با سبک دلبستگی بزرگسالان، در ادامه به معرفی هریک از این سبک‌ها می‌پردازیم.
سبک دلبستگی ایمن
حدوداً ۶۲ درصد افراد در این دسته جای می‌گیرند. کودکانی که دلبستگی امن دارند، در صورت ترک از مراقبشان، احساس ناراحتی می‌کنند و با بازگشت والدین خوشحال می‌شوند. آن‌ها با رفتار مثبت خود از والدین استقبال می‌کنند. اگرچه در غیاب والدین، دیگران هم می‌توانند آن‌ها را آرام کنند، ولی آن‌ها به وضوح والدین را ترجیح می‌دهند. والدین کودکانی که دلبستگی ایمن دارند، تمایل بیشتری برای بازی با کودکان دارند و به نیازهای آن‌ها نیز سریع‌تر واکنش می‌دهند.
بر اساس مطالعات، این کودکان در مراحل بعدی زندگی هم همدلی بیشتری دارند. از منظر سبک دلبستگی بزرگسالان، آن‌هایی که دلبستگی ایمن دارند، به روابطی طولانی مدت‌تر داشته و بیشتر اعتماد می‌کنند. در میان سایر ویژگی‌های این افراد می‌توان به داشتن عزت‌نفس بالا، لذت‌بردن از روابط صمیمانه، جستجوی حمایت اجتماعی و توانایی به اشتراک گذاشتن احساسات با دیگران اشاره کرد.
نشانه‌های سبک دلبستگی ایمن
توانایی مدیریت و تنظیم احساسات
به آسانی اعتماد کردن به دیگران
مهارت‌های ارتباطی مؤثر
توانایی دریافت پشتیبانی احساسی
راحت بودن تا تنهایی خود
راحت بودن در روابط نزدیک و صمیمی
ارتباط برقرار کردن با آن‌ها آسان است
اعتماد به نفس بالایی
توانایی مدیریت مناسب اختلال‌ها
سبک دلبستگی اضطرابی
این کودکان نسبت به غریبه‌ها به شدت مشکوک هستند. اگر این کودکان را از والدینشان جدا کنیم، به شدت واکنش نشان می‌دهند. از سوی دیگر، حتی با بازگشت والدین هم اطمینان و یا آرامش کامل را پیدا نمی‌کنند. این کودکان حتی ممکن است گاهی اوقات منفعلانه والدین خود را طرد کرده و یا اینکه نوعی پرخاشگری نسبت به آن‌ها نشان دهد. این سبک دلبستگی نسبت به باقی موارد نادرتر است و تنها حدود ۱ الی ۵ درصد افراد را شامل می‌شود.
افرادی که در این گروه قرار دارند، نوعی رفتار دوسویه و دوگانه دارند. رفتار آن‌ها نوسانی است و گاهی اوقات از برقراری ارتباط بیمناک هستند و گاهی اوقات تمام عمق و زوایا روابط خود را بررسی می‌کند. به عنوان مثال، کودکان ممکن است علیرغم نیاز به والدین، آن‌ها را گاهی اوقات پس بزنند.
این قبیل رفتارها در سبک دلبستگی بزرگسالان نیز مشاهده می‌شود. بزرگسالان این گروه عموماً نسبت به نزدیک شدن با سایر افراد بی‌میل و با اکراه هستند. آن‌ها می‌ترسند که شریک زندگیشان احساساتشان را درک نکند. روابط آن‌ها عموماً سرد و با فاصله است و جداهایی‌های زیادی را تجربه می‌کنند.
نشانه‌های سبک دلبستگی اضطرابی:
تمایلات وابسته شونده
حساسیت بالا به انتقاد
نیاز به تأیید شدن از سمت دیگران
تمایلات حسادت آمیز
مشکل تنها بودن
اعتماد به نفس پایین
احساس بی ارزی برای عشق
ترس شدید از طرد شدن
ترس قابل توجه و شدید از رها شدن
مشکل در اعتماد کردن به دیگران
سبک دلبستگی اجتنابی
کودکان به این سبک دلبستگی تمایل دارند از والدین خود دوری کرده و فاصله بگیرند. این تمایل به اجتناب عموماً بعد از مدتی غیبت بیشتر نمود پیدا می‌کند. این کودکان ممکن است توجه و محبت از سمت والد را رد نکنند، ولی خودشان هم دنبال ارتباط و توجه نیستند. در واقع، برای این سبک از کودکان، بین والد و یک فرد کاملاً غریبه فرق زیادی وجود ندارد.
نشانه‌های سبک دلبستگی بی‌اعتنا-اجتنابی
داشتن احساس قوی استقلال
دوری کردن از هرگونه نزدیک احساسی و یا فیزیکی
داشتن احساس ناراحتی هنگام بیان احساسات
نادیده گرفتن دیگران
اعتماد نکردن به دیگران
احساس خطر کردن نسبت به هرکسی که بخواهد به آن‌ها نزدیک شود
گذراندن بیشتر زمان در تنهایی تا در ارتباط با دیگران
باور به اینکه در زندگی به هیچ‌کس نیازی ندارند
مشکل در متعهد ماندن به فردی خاص
سبک دلبستگی سازمان نیافته
این گروه با عنوان بی‌نظم هم شناخته می‌شوند. کودکانی در این گروه قرار می‌گیرند که هیچ سبک دلبستگی مشخصی ندارند. رفتارها و پاسخ‌های آن‌ها عموماً ترکیبی از رفتارهای دو نوع سبک نا ایمن قبلی است. این سبک دلبستگی حتی در بزرگسالی هم همراه آن‌ها خواهد بود. این سبک دلبستگی در بزرگسالی می‌تواند نشانه‌هایی مانند عطش برای نوعی عشق فانتزی و خیالی را به همراه داشته باشد. تا جایی که برخی می‌گویند آن‌ها از لحاظ عاطفی همیشه تشنه هستند. این افراد به دنبال روابط و شریکی هستند که بتواند آن‌ها را تکمیل کرده و یا اینکه نجات دهد. متأسفانه، ناامیدی و پریشانی آن‌ها ممکن است باعث شود دقیقاً فردی که می‌خواهند به او نزدیک شود را برعکس از خود دور کنند. گاهی اوقات آن‌ها ممکن است بترسند شریک زندگی خود را از دست بدهند و در این شرایط ممکن است رفتارهای عجیبی از خود بروز دهند. حدوداً ۱۵ درصد افراد در این دسته جای می‌گیرند.
نشانه‌های سبک دلبستگی سازمان نیافته
ترس از طرد شدن
ناتوانی در تنظیم احساسات
رفتارهای متناقض
سطح بالایی از اضطراب و استرس
مشکل در اعتماد کردن به دیگران
بروز نشانه‌هایی از سبک‌های دلبستگی اضطرابی و اجتنابی
جمع‌بندی
اگرچه سبک دلبستگی بزرگسالان شاید دقیقاً با همان سبک‌های دلبستگی در کودکان یکسان نباشد، ولی هیچ تردیدی وجود ندارد که روابط اولیه نوزاد با والدین نقش مهمی در شکل‌دهی این سبک‌ها در هر فرد دارد. با داشتن فهمی عمیق‌تر از مفهوم دلبستگی، می‌توانید درک بیشتری از اینکه چگونه اولین دلبستگی‌ها در زندگی شما ممکن است بر روابط بزرگسالان تأثیر بگذارد به دست آورید.